متن سخنرانی حجت الاسلام فرحزاد در رابطه با فضایل امام حسن (ع)
برنامه سمت خدا
موضوع برنامه: فضایل امام حسن مجتبی(علیه‌السلام)
كارشناس: حجت الاسلام والمسلمين فرحزاد
تاريخ پخش: ۱۷-۰۸-۹۵
بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
مست از غم تو ام، غم تو فرق می‌کند *** محو تو ام، که عالم تو فرق می‌کند
با یک نگاه می‌کشی و زنده می‌کنی *** مثل مسیح نه، دَم تو فرق می‌کند
یک دَم نگاه کن که مرا زیر و رو کنی *** باید عوض شد، آدم تو فرق می‌کند
تنها کمی به من نظر لطف می‌کنی *** آقای مهربان کم تو فرق می‌کند
زخمی است در دلم که علاجی نداشته است *** جز مرهمت، که مرهم تو فرق می‌کند
اشک غمت برای من احلی من العسل *** گفتم برای من غم تو فرق می‌کند
صلح تو روضه است، حماسه است، غربت است *** ماهی تو و محرم تو فرق می‌کند
باید خیال کرد، تجسم نمود نه *** گنبد تو، پرچم تو فرق می‌کند
لختی بخند و قافیه‌ام را به هم بریز *** آقای من تبسم تو فرق می‌کند
شریعتی: سلام به امام حسن مجتبی. سلام می‌کنم به همه شما دوستان عزیزم. بیننده‌ها و شنونده‌های خوبمان. عزاداری‌های شما قبول باشد. سالروز شهادت امام مجتبی(ع) را به همه شما تسلیت می‌گویم. حاج آقای فرحزاد سلام علیکم. خیلی خوش آمدید.
حاج آقای فرحزاد: عرض سلام دارم خدمت جنابعالی و بینندگان و شنوندگان عزیز. ایام شهادت جانگداز سبط اکبر، کریم اهل بیت، غریب مدینه، آقا امام حسن مجتبی را تسلیت می‌گویم. طبق تحقیق مراجع بزرگ ما قول معتبر هفتم صفر شهادت حضرت هست. در همه کشورهای اسلامی هم امروز را برای امام حسن مراسم مفصل می‌گیرند. من از همه کسانی که امروز را به نام امام حسن مجتبی احیاء کردند، تشکر می‌کنم. روز ۲۸ صفر هم قول ضعیفی هست ولی محوریت از پیغمبر خداست. عزیزان سعی کنند نذوراتشان را به این روز بیاندازند. یک دهه به نام این حضرت باشد. اطعام را جدی بگیرند. بسیار از افرادی که نذر امام حسن کردند و سفره انداختند حاجت روا شدند. چون امام حسن(ع) غربت فوق العاده‌ای دارد. انشاءالله همه مملکت ما زیر سایه امام حسن بروند و این موجی که ایجاد شده برای امام حسن برقرار باشد و تا حدی از غربت بیرون بیاید.
شریعتی: چه خوب گفت:
نام حسن یعنی تمام حُسن دنیا *** حالا من و دست کریم آل طاها
انشاءالله امام حسن مجتبی دستگیری ما را بکند و گوشه چشمی به ما بکند. حاج آقای فرحزاد از امام حسن مجتبی برای ما خواهند گفت.
حاج آقای فرحزاد: بسم الله الرحمن الرحیم. اللهم صلی علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
چون امروز روز شهادت جانگداز امام حسن مجتبی(ع) است، یک مقداری درباره عظمت این امام و کارهای فوق العاده و اخلاق و صفات برجسته ایشان می‌گوییم. تعبیری پیامبر خدا دارند که می‌فرمایند: «الحسن هدیه من رب العالمین» یعنی امام حسن مجتبی(ع) هدیه‌ای از طرف پروردگار عالمین است که به ما امت و اهل‌بیت مرحمت شده است. اولین فرزند جایگاه خاصی دارد. اولین سبط و نوه پیغمبر امام حسن مجتبی(ع) است. عنایت ویژه‌ای به او هست. امام حسین(ع) یک احترام ویژه‌ای به ایشان داشتند. در تعبیرات هست که هیچوقت امام حسین که همه عالم مرید و عاشق او هستند، جلوی امام حسن حرکت نمی‌کردند و پیش روی امام حسن حرف نمی‌زدند. با وجود او سخنرانی نمی‌کردند و خطبه نمی‌خواندند. دفاع جانانه از برادر بزرگوار داشتند.
بعضی از منافقین و دشمنان گاهی خدمت امام حسین می‌آمدند و می‌خواستند حرفی در مورد امام حسن بزنند، حضرت می‌فرمودند: امام حسن امام من است و دفاع از او بر من واجب است. مواظب باشید! نزد من حرف و حدیث و جسارتی برای امام حسن نباشد. امام هشتم(ع) فرمودند: برادر بزرگتر به منزله‌ی پدر است. بعد از پدر احترام برادر بزرگتر مثل پدر واجب است. ده سال امامِ امام حسین(ع) بود. همه کارهای حضرت زیر نظر برادر بزرگوارشان بود. شب عاشورا که حضرت زینب بی‌تاب بودند و می‌دانستند فراق اتفاق می‌افتد. فرمودند: خواهرم، اهل آسمان و اهل زمین می‌میرند. مرگ و رفتن از این عالم حتمی است. فرمودند: جد من از دنیا رفت. پدرم حضرت علی از دنیا رفت. مادرم از دنیا رفت. برادرم امام حسن از دنیا رفت. فرمودند: برادر من بهتر از من بود! البته شکی نیست که چهارده معصوم نور واحد هستند. ولی اگر اینها را کنار هم بگذاریم، قطعاً بعد از پیغمبر نور حضرت علی افضل از بقیه هست. نور حضرت زهرا افضل است. بعد نور امام حسن و بعد نور امام حسین افضل است. بعد نور امام زمان افضل است. اینها همه در روایات است. در روایات داریم که «و الحسن افضل من الحسین» یعنی امام حسن افضل از امام حسین است. پیغمبر ما بارها می‌فرمودند: خدایا من حسن را دوست دارم و دوست دارم هرکس که حسن من را دوست بدارد. این مهم است که ما محبوب پیغمبر باشیم.
همینطور که محبت امام حسین در دلها خیلی نفوذ کرده، این محبت امام حسن را هم زیاد کنیم. اینکه ما کاری برای امام حسن بکنیم دل پیغمبر و امیرالمؤمنین و حضرت زهرا شاد می‌شود. یک دهه عزاداری کنیم. یک روز مراسم بگیریم. تعطیل کنیم. سیاه پوش کنیم. حضرت زهرا به خواب خیلی از بزرگان آمدند و گلایه کردند که در ماه رمضان یک ماه روضه خوانی کردی و یکبار از امام حسن روضه نخواندی. مگر امام حسن فرزند من نیست. مگر امام حسن غریب نیست. همه عالم برای غربت اباعبدالله اشک می‌ریزند ولی خود امام حسین برای غربت برادرش اشک می‌ریخت و گریه می‌کرد. امام حسین (ع) فرمودند: بعد از رفتن و فراق تو اگر من از دنیا نروم، ولی مشتاق مرگ هستم که جای خالی برادر را نبینم.
الآن در آستانه اربعین چقدر زوار دارند آماده سفر می‌شوند. از همین‌جا از همه کسانی که به زوار ابی عبدالله خدمت می‌کنند تشکر می‌کنم. مرحوم دولابی می‌فرمودند: افرادی که با اهل‌بیت ارتباط دارند دو گروه هستند. یک عده مهمان هستند. به عنوان زائر و به عنوان مهمان مجلس روضه می‌روند. یک عده صاحبخانه هستند. آنهایی که خدمت به زوار و عزادارها می‌کنند، صاحبخانه هستند. قطعاً بدانند مقامشان و ثوابشان از اصل زیارت بالاتر است. اینها دست امام حسین و امام حسن هستند. دستگاه امام حسین یک کشتی بزرگی است که در حرکت است. هرکس خدمتی بکند و قدمی بردارد پاسخ می‌دهند. هرکس ضربه‌ای بزند و کوتاهی کند، ضربه می‌خورد. هرکس هر تسهیلاتی می‌تواند انجام بدهد. الآن خیلی‌ها در دانشگاه، اداره‌ها و مدرسه‌ها می‌خواهد عازم سفر شود، من خواهش می‌کنم این چند روز را برای دانشجوها و دانش آموزها غیبت نزنند. کلاس امام حسین کمتر از دانشگاه نیست. بیاییم کمک کنیم. یک مرخصی و امکاناتی بدهیم. یک عده مهمان امام حسین هستند و یک عده دست امام حسین هستند.
یک زمان یکی از بزرگان محضر یک مرجع تقلیدی روضه خواند. مجلس خیلی گریه کردند. مرجع تقلید روضه خوان را صدا زد. گفت: می‌شود من با شما یک معامله کنم. شما ثواب روضه‌ای که خواندی به من بده و من ثواب رساله و کتاب‌هایم را به شما می‌دهم. روضه خوان گفت: نه! گفت: چرا؟ گفت: روضه خوان‌ها و نوکرهای اباعبدالله در رده‌ی نوکری جلوی امام حسین هستند. تمام شخصیت‌های عالم وقتی از پذیرایی مهمان فارغ شدند، خودی‌ها و خدمتگزارانشان را سر سفره‌ی خودشان می‌آورند. در روایت داریم که وقتی امام هشتم(ع) خلوت می‌کردند، خدمتگزارها و حتی کسی که حیوانات را تیمار می‌کرد، نگهبان و دژبان بود، همه را سر سفره خود جمع می‌کردند، با آنها هم غذا می‌شدند. عرب‌ها در مهمان‌داری فوق العاده کار می‌کنند. خدا همه این عزیزان را حفظ کند.
در روایت داریم شخصی به امام صادق(ع) عرض کرد: ما در جمعی بودیم زیارت خانه خدا رفتیم. یک کسی بود که دائم در حال عبادت بود و ذکر می‌گفت. فرمودند: کارهایش را چه کسی می‌کرد؟ گفتند: ما می‌کردیم. فرمودند: کل شما بهتر از او هستید. یعنی کسانی که به حجاج و زوار خدمت می‌کنند، افضل هستند.
امام حسین(ع) چقدر زوار و نوکر دارد. ولی یک نگاهی به قبرستان بقیع بکنید. قبر امام مجتبی نه زائری دارد. نه سایبانی دارد. نه شمع و چراغی در شب دارد. تاریک ترین جای مدینه همان قبرستان بقیع است که یک چراغ هم روشن نیست. غربت از در و دیوار مدینه می‌بارد. پیغمبری ما فرمود: چشمی که برای حسن من اشک بریزد، کور وارد محشر نمی‌شود. دلی که برای حسن من غمگین شود، روز قیامت شاد و مسرور خواهد بود. انشاءالله با نابودی آل سعود به زودی راه مدینه باز شود. پیامبر فرمود: قدم‌هایی که به زیارت حسنم برود، بر پل صراط نمی‌لرزد.
امام حسن(ع) یک جایگاه ویژه‌ای داشتند. فکر نکنیم صلح امام حسن کمتر از قیام امام حسین(ع) بود. زمینه قیام امام حسین را آقا امام حسن فراهم کردند. پیغمبر فرمود: صلحی که فرزندم امام حسن انجام خواهد داد، برای امت از آنچه که خورشید می‌تابد برتر و بالاتر است. با بدترین خلق خدا بخاطر خدا مدارا کند، معاویه نقشه‌های عجیبی داشت و در مکر و حیله با عمروعاص خیلی خباثت داشتند. یکی از بالاترین گناهان معاویه نصب یزید به جای خودش است. همه فجایع را او ایجاد کرد و چقدر شیعه حضرت علی را کشت. هجده ما با حضرت علی جنگید. دل امام مجتبی را خون کرد.
آقا أبا عبدالله یاران باوفایی داشت. یکی از یکی بهتر بودند. امام حسین(ع) شب عاشورا فرمودند: من اصحابی بهتر و باوفاتر از شما سراغ ندارم. حبیب‌ها، زهیرها، بُریر، جون، تا وقتی زنده بودند نگذاشتند یک خدشه به بنی هاشم وارد شود. خودشان را سپر و بلا گردان قرار دادند. ولی معاویه اصحاب امام حسن مجتبی را خرید. به معاویه نامه نوشتند که هر وقت دستور بدهی امام حسن را دست بسته تحویل می‌دهیم. معاویه نقشه داشت که دوستان اهل بیت و شیعه‌ها را به عنوان عبد و کنیز اسیر کند و در بازار خرید و فروش کند. صلح امام حسن همه را خنثی کرد. کاری کرد که دهها سال روی منبرها حضرت علی را لعن می‌کردند.
یکی از دانشمندان خارج گفته بود: ما باید مجسمه معاویه را در همه میادین بگذاریم. کسی که توانست جلوی حضرت علی و امام حسن بایستد. با کلک و حقه بازی‌هایش جلوی نفوذ علی بن أبی طالب و امام حسن و فرزندانش و اسلام واقعی را گرفت. امام حسن آنقدر مظلوم بودند که در میان یاران و اصحابشان زره می‌پوشیدند. در عین حال حمله کردند و خنجر به ران حضرت زدند و حضرت مدت‌ها مداوا می‌کردند تا خوب شوند. عده‌ای بعد از صلح می‌آمدند جسارت می‌کردند. می‌گفتند: شما مؤمنین را خوار و ذلیل کردید. امر خدا مستقیم به حضرت می‌رسید. اینجا صلح کن و اینجا قیام کن. بعد از امام حسن، امام حسین ده سال دوران معاویه بودند. پیامبر فرمود: امام حسن و امام حسین چه قیام کنند و چه صلح کنند، هر دو در هر زمانی امام هستند. امام حسن اول قیام کردند ولی دیدند یاور ندارند، مجبور به صلح شدند و خانه نشین شدند.
امام حسین همسرانی داشتند یکی از یکی بهتر. حضرت رباب، حضرت لیلا، مادر امام سجاد(ع). ولی امام حسن با قاتل خودش زیر یک سقف زندگی بکند و قاتلش را هم معرفی نکند. پای منبر خطیب شامی بنشینند، خطیب شامی روی منبر به امیرالمؤمنین جسارت کنند و امام حسن صبر و تحمل کنند. لذا مروان وقتی در تشییع جنازه شرکت کرد، گفتند: تو دشمن هستی. گفت: من در تشییع کسی شرکت می‌کنم که حلم و صبر او با کوه‌ها برابر است. با تمام دشمن‌ها مدارا کرد که این مکتب پیش برود و دین جدش محفوظ بماند. مظلومیت امام حسن خیلی فوق العاده است. کسانی که می‌خواهند دل حضرت زهرا و اهل‌بیت را شاد کنند، مراسم امام حسن و احیای مکتب امام حسن، سفره امام حسن را دایر کنید. امام حسن مهمان‌خانه داشتند، در طول سال و غریبه و خودی می‌آمدند و سر سفره امام حسن و استفاده می‌کردند. یک کسی از امام حسن سؤال کرد: معنی کرم چیست؟ آدم با کرامت چه کسی است؟ لئیم آن کسی است که بخل می‌ورزد. به فکر خودش است. کریم کسی است که به فکر دیگران است. «لذه اللئیم فی الطعام و لذه الکریم فی الاطعام» آدم لئیم می‌گوید: خودم. لذت لئیم در جمع کردن و لذت کریم در خوراندن است.
از امام حسن مجتبی سؤال کردند: معنی کرم چیست؟ فرمود: «الجود قبل السؤال و الاعطی عند القطع» سعی کنیم افرادی که گرفتار و نیازمند هستند، یا نزدیکان ما که واجب النفقه هستند، قبل از اینکه بگویند به آنها بدهیم. پدر و مادر پیری داریم، نگذاریم درخواست کنند. قبل از درخواست بدهیم.
در طول سال ما اینقدر پیامک داریم از خانواده‌هایی که می‌گویند: ما آذوقه ضروری خودمان را باید ناله کنیم تا پدر ما به ما بدهد. با اینکه می‌دانیم دارد. چرا باید اینطور باشد؟ قبل از اینکه همسرت بگوید کمک کن. کرامت و کریم بودن این است که قبل از اینکه بگوید در جیبش بگذاریم. کرامت این است که در زمانی که قحطی است بدهیم. در زمان کمبودها کسی کرامت به خرج بدهد، این کریم واقعی است.
انشاءالله پرتویی از کرم امام حسن، خیر رساندن و گره گشایی در ما باشد. امام مجتبی(ع) فرمودند: اگر کسی گره از کار مؤمنی باز کند، خدا گره‌های دنیا و آخرت او را باز می‌کند.
شریعتی: امروز صفحه ۳۹۲ قرآن کریم، آیات ۵۱ تا ۵۹ سوره مبارکه قصص برای شما تلاوت می‌شود. چقدر خوب است ثواب تلاوت آیات را به روح امام حسن مجتبی هدیه کنیم.
«وَ لَقَدْ وَصَّلْنا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ «۵۱» الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ «۵۲» وَ إِذا يُتْلى عَلَيْهِمْ قالُوا آمَنَّا بِهِ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلِهِ مُسْلِمِينَ «۵۳» أُولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِما صَبَرُوا وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ «۵۴» وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَ قالُوا لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لا نَبْتَغِي الْجاهِلِينَ «۵۵» إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ «۵۶» وَ قالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا أَ وَ لَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً يُجْبى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ «۵۷» وَ كَمْ أَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ بَطِرَتْ مَعِيشَتَها فَتِلْكَ مَساكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِيلًا وَ كُنَّا نَحْنُ الْوارِثِينَ «۵۸» وَ ما كانَ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى حَتَّى يَبْعَثَ فِي أُمِّها رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِنا وَ ما كُنَّا مُهْلِكِي الْقُرى إِلَّا وَ أَهْلُها ظالِمُونَ «۵۹»
ترجمه: و ما پيوسته براى آنان سخن گفتيم (و آيات قرآن را برايشان نازل كرديم) شايد كه پندگيرند ومتذكّر شوند. (برخى از) آنان كه پيش از اين (قرآن) كتابشان داديم، همانها به آن (قرآن) ايمان مىآورند. و زمانى كه (قرآن) بر آنان تلاوت شود، گويند: ما به آن ايمان آورديم، همانا آن، حقّى است از طرف پروردگار ما (و) ما پيش از اين (نيز) اهلتسليم بودهايم.آنان به خاطر صبرشان، دو برابر پاداش داده مىشوند. و (آنانند كه) بدىها را با نيكى دفع مىكنند و از آنچه روزى آنان كردهايم (به ديگران) انفاق مىنمايند. و هرگاه (سخن) لَغوى را بشنوند، از آن روى برگردانند و گويند: اعمال ما براى ما و كارهاى شما براى شما باشد، سلام (وِداعِ ما) بر شماباد، ما به سراغ جاهلان نمىرويم. (اى پيامبر!) همانا تو نمىتوانى هر كه را دوست دارى هدايت كنى (و به مقصد برسانى)، بلكه اين خداوند است كه هر كس را بخواهد هدايت مىكند و او به رهيافتگان آگاهتر است. و (كفّار مكّه) گفتند: اگر ما با (قبول برنامههاى) تو، هدايت را بپذيريم، (بزودى) از سرزمينمان آواره خواهيم شد. (بگو:) آيا ما آنان را در حرم أمنى قرار نداديم كه بهرههاى هر چيزى به عنوان روزى از جانب ما به سوى آن سرازير مىشود؟ ولى بيشتر آنان نمىدانند! و چه بسيار مناطقى كه ما (آنها را) به خاطر طغيان در زندگى، هلاك كرديم، اين خانههاى آنهاست كه بعد از آنان جز اندكى (از انسانها در آن) سكونت نكردند و ما وارث آنان هستيم. و پروردگارت قريهها (و شهرها) را نابود نمىكند، مگر اينكه در ميان آنان پيامبرى برانگيزد، كه آيات ما را بر آنان تلاوت كند. و ما هيچ آبادى را هلاك نكرديم مگر آنكه اهل آن ظالم بودند.
شریعتی: حاج آقای فرحزاد از فضیلت ذکر صلوات بر محمد و آل محمد برای ما بگویند و اشاره قرآنی را بشنویم.
حاج آقای فرحزاد: در روایت ما خیلی مذمت شده از کسانی که نسبت به صلوات بی‌اعتنا هستند. این ذهنیتی که نعوذ بالله صلوات کار عوام است. کار پیرمردها و پیرزن‌ها است. مواظب باشند که چوب محکمی دارد. در روایت هست اگر کسی در پرونده‌اش همه حسنات باشد و صلوات نباشد امضاء نمی‌شود. مثل اینکه کسی در تشهد نمازش صلوات نفرستد. واجب است و باید گفته شود. در اعمال ما باید صلوات باشد. صلوات چاشنی همه اعمال است. امام صادق فرمودند: «مَنْ لَمْ يَرْغَبْ فِي هَذَا (صلوات) فَهُوَ جَاهِلٌ مَغْرُورٌ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ» (كافي، ج ۲، ص۴۹۲) کسی که به صلوات اهمیت ندهد. مشتاق نباشد. در شبانه روز حداقل صد بار صلوات بفرستیم. اینقدر پیام داریم که فرمودند: حاجت‌های مهمی داشتیم که با ختم صلوات گرفتیم. آیت الله بهاء الدینی می‌فرمودند: چهارده هزار صلوات و حدیث کساء برای رفع گرفتاری‌ها بخوانید. بُرنده ترین دعاهاست. امام صادق فرمود: کسی که میل و رغبت به صلوات نشان ندهد گول خورده است. خدا از او بیزار است. اهل بیت بیزار هستند از کسانی که نسبت به صلوات بر محمد و آل محمد بی‌اعتنا هستند.
آیه ۵۵ این صفحه نکته زیبایی دارد. «وَ إِذا سَمِعُوا اللَّغْوَ أَعْرَضُوا عَنْهُ وَ قالُوا لَنا أَعْمالُنا وَ لَكُمْ أَعْمالُكُمْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لا نَبْتَغِي الْجاهِلِينَ» یک علامت مؤمن این است که دنبال لغو و لعب و کارهای بیهوده نیست. لغو یک امر بیهوده است. نه به درد دنیا و نه به درد آخرت می‌خورد. دانستن یک سری اطلاعات عمومی که هیچ مشکلی را حل نمی‌کند. اسم مادر حضرت موسی چه بود؟ زن شیطان کیست؟ چیزهایی که به هیچ دردی نمی‌خورد. همیشه دنبال علم نافع باشیم. «قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ، الَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ، وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» (مؤمنون/۱-۳) ما بسیاری از عمرمان را صرف کارهای لغو و لعب و بیهوده می‌کنیم. چه فایده دارد به مجالس بیهوده بروم؟ «لا نَبْتَغِي الْجاهِلِينَ» انسان‌های جاهل ارزش برای عمر و وقتشان قائل نیستند. نمی‌گوید: با جاهل درگیر شوید. می‌گوید: اعراض می‌کنند و زیر چشمی رد می‌کنند و می‌روند. عمل ما برای ما و عمل شما برای شما! هیچوقت با جاهل درگیر نشویم. سلام و علیک و احوالپرسی و رد شویم. بزرگوارانه عبور کنیم و رفتار کنیم.
شریعتی: حسن ختام فرمایشات شما را بشنویم.
حاج آقای فرحزاد: کار امام حسن همه گره گشایی بود. آقا امام حسن مجتبی(ع) اعتکاف بودند. اعتکاف شبیه حج است. خیلی چیزها حرام می‌شود. در حج خرید و فروش می‌شود انجام داد ولی در اعتکاف حق خرید یک ریال را نداری. همسر بر شما حرام است. در اعتکاف یک نفر آمد به امام حسن مجتبی گفت: من قرض بالا آوردم و اگر دینم را ندهم من را زندانی می‌کنند. آبرویم در خطر است. آقا فوری کفش پوشیدند و حرکت کردند. یک نفر به حضرت گفت: شما معتکف هستی. نباید بیرون بروی. حضرت فرمودند: از جدم پیغمبر(ص) شنیدم که فرمود: برآوردن حاجت یک مؤمن از هزار ماه عبادت افضل و بالاتر است.
شریعتی: روز شهادت امام حسن مجتبی(ع) دعا بفرمایید و همه آمین بگوییم.
حاج آقای فرحزاد: خدایا تو را قسم می‌دهیم به خشنودی دل فاطمه زهرا که نام امام حسن دل ایشان را شاد می‌کند، به حق کریم اهل بیت امام حسن مجتبی رفع گرفتاری از همه گرفتارها بفرما. به حق امام مجتبی قرض قرض‌مندان را ادا، کسانی که همسر ندارند، همسر شایسته، فرزند ندارند، فرزند صالح، آنهایی که شغل ندارند به همه آنچه حاجت دارند، برآورده به خیر بگردان. قلب امام زمان را از ما راضی و فرجش را نزدیک و همه زوار را در پناه امام زمان از خطرها حفظ بفرما. به ما توفیق و عرض ادب به ساحت قدس اهل‌بیت و زوار أبا عبدالله مرحمت بفرما. همه مریض‌ها را شفای عاجل عنایت بفرما.
شریعتی: بهترین‌ها را برای شما آرزو می‌کنم.